Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşen bir düzen bileğildir. Tüze, maşer ortamında insanoğluın fiilen kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak bâtınin vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koymak, maşerî ömürın gerçekleşmesini getirmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşısına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, pekâlâ yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer ortamında insanoğluın hesap ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, adam davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-doğa ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru bâtınin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi bâtınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birhayli görüş ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten görüşlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini getirmek maksadıyla konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın kâffesidür. Henüz münteşir bir teşhismıyla hukuk, adalete yönelmiş maşerî evetşamma düzenidir. Tüze Söz Anlamı Tüze kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden hasılat ve doğruluk kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “doğruluk” kelimesinin çoğkoca “beddua’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Uran Anlamı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu bâtınin hala doyurucu bir teşhism mimarilamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Muayyen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi ortamında gerçek olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bap yer kısmına Özel Tüze, eşhas ile büyüklük yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun başlıca zir dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun paha hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde emsal nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek bâtınin kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları mâni olmak bâtınin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve tıngır cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kelepir mantinota; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kabil derece derece hukuk dallarında derece derece yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşerî bir evetşamma düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, ameliye yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş ortamında bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Pratik Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun ameliye amacını, maşerî gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile tasarlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın mimarisından kaynaklanan ihtiyaçlarını karşılamaya çhileışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni ömürın gerçek gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın doğal mimarisına ve bundan müterakki gelen ihtiyaçlarına iyi çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile sadıkdır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları karşılamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile belirli bir tertip altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik teşhismıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki derece derece anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Insan her dönem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni çevirmek yolunda kesiksiz ve bileğçalışmamez bir çaba gösterir. İşte bu hesap ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak nosyonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk yerında hukuki paha olarak gır konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer bâtınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini bâtınaziz kurallar tamlıkü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve almak durumunda bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir paha niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini bâtınerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; ister mevcut düzeni sakınmak, gerekse onu bileğçalışmatirmeyi meşrulaştırmak bâtınin her dönem adalete başvurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta karşımıza kurulu hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk mealında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut hukuk düzenlerinin namına iyi olup olmadığı açısından bir paha ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve zararlı karşılıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene ortamında olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Normal olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî evetşamma uyacak, hem bile bu maşerî ömürın amerikan barış ortamında sürebilmesi bâtınin bir düzen görünümünü sağlamaya çhileışacaktır.
